ถึงแม้ญี่ปุ่นจะโด่งดังเรื่องปูหิมะ แต่ปูอีกพันธุ์หนึ่งที่มีชื่อเสียงของญี่ปุ่นคือ ปูไฮเกะ .. โดยปูพันธุ์นี้มีลักษณะสะดุดตาคือ กระดองดูคล้ายหน้ากากของนักรบซามูไร!

มีตำนานญี่ปุ่นอธิบายความเหมือนนี้ไว้ว่า ในอดีตเคยมีศึกระหว่างซามูไรตระกูลไฮเกะ กับตระกูลเคนจิ ซึ่งในที่สุดฝ่ายไฮเกะก็พ่ายแพ้ และถูกจับถ่วงทิ้งทะเลทั้งหมด

ตำนานนี้กล่าวว่า วิญญาณ ของซามูไรไฮเกะได้กลับชาติมาเกิดเป็นปูซามูไรเหล่านี้ให้เห็นนั่นเอง!

แน่นอนว่า เรื่องนี้ก็เหมือนเรื่องพิศวงอื่นๆ คือมีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์เสมอ และนักชีววิทยาจำนวนหนึ่งระบุว่า ปรากฏการณ์นี้อาจเกิดขึ้นเพราะเมื่อชาวประมงจับปูที่กระดองดูคล้ายใบหน้าซามูไร ก็ไม่กล้ากิน แล้วโยนลงทะเล และไปจับปูพันธุ์อื่นๆ แทน

ต่อมา ปูที่รูปร่างเหมือนซามูไรนี้ผสมพันธุ์กันมากขึ้น มีประชากรปูมากขึ้น จึงมีรูปร่างหน้าตาเหมือนซามูไรตามไปด้วย ตามหลักพันธุกรรม เช่นเดียวกับการผสมพันธุ์สุนัขขนยาวกับ ขนยาว เพื่อให้ได้ขนยาว ผสมพันธุ์สุนัขตัวเล็กกับตัวเล็ก เพื่อให้ตัวเล็ก

เป็นปรากฏการณ์ที่เรียกว่า การคัดสรรโดยมนุษย์ (Artificial Selection)

อย่างไรก็ตาม นักวิทยาศาสตร์อีกกลุ่มหนึ่งไม่เห็นด้วยกับคำอธิบายนี้ เพราะปูไฮเกะมีลักษณะเล็ก ชาวประมงญี่ปุ่นไม่นิยมจับกินอยู่แล้ว จึงไม่น่าจะเกี่ยวกับการคัดเลือกปูข้างต้น

ดังนั้น คำอธิบายที่ใกล้เคียงกว่าก็คือ เป็นความบังเอิญล้วนๆ ที่ปูไฮเกะมีลวดลายบนกระดองเช่นนั้น แต่เป็นมนุษย์เราเองต่างหากที่โยงไปเองว่า หน้าเหมือนซามูไร แล้วก็ฮือฮากัน

ทั้งนี้ ถ้าหากเราไม่เคยเห็นรูปซามูไรมาก่อน เราก็คงไม่คิดว่าปูพันธุ์นี้แปลกประหลาด แต่เมื่อเราเคยเห็นแล้ว จึงชวนให้เชื่อมโยงไปเอง

ปรากฏการณ์นี้จึงคล้ายๆ กับ พาไรโดเลีย (Pareidolia) ซึ่งเป็นอาการที่มนุษย์มักมองเห็นใบหน้าบุคคลตามที่ต่างๆ ทั้งที่ไม่มีใบหน้าอยู่ตรงนั้น อย่างเช่นสัญลักษณ์ :-)

สรุปก็คือเรื่องพิศวงเกี่ยวกับปูไฮเกะนั้น เป็นเพราะเรา "คิดไปเอง"

holy saint francis that crab has a face.tif 

คอลัมน์ หักมุมพิศวง ด๊อกเตอร์ บีเกิ้ล khaosod.sci@gmail.com
นสพ.ข่าวสด